Şanlıurfa Haleplibahçe Mozaik Müzesi

 Tarihte Edessa Antik Kenti olarak bilinen Urfa'nın, ünlü Balıklıgöl civarındaki, Haleplibahçe  mevkiinde, belediye altyapı çalışmaları yaparken, bazı Roma dönemi evlerinin kalıntıları ortaya çıkmıştır.  Ülkemizde böyle rastlantılara çok alışkınız. Bir kazı, bir temel açılışı, bir tarla sürülmesi, ağaç dikmek üzere açılan bir çukurda, tarihi esere rastlanması şaşırtıcı değildir. Ancak burada dünya çapında özellikleri olan, büyük taban mozaiği çıkması her zaman olan bir şey değildir.

Amazonlar evine adını veren av sahnesinin, hasar gören kısımlarının onarılarak
 müze duvarına çizilmiş resmi...

Kazı çalışmaları 2006-2009 yıllarında sürdürülmüş, Amazonlar Villası ve Geometrik villa adı verilen iki Roma villası ile bir hamama ait kalıntılar ve çok özel, daha önce hiç bir örneği olmayan taban mozaikleri ortaya çıkarılmıştır. Mozaikler müzelere taşınacağına bulundukları yerde bırakılarak üstüne bir müze inşa edilmiştir. 2015 de Arkeoloji müzesiyle birlikte açılan çelik konstrüksiyon, daire planlı müzenin binası modern tasarımı ile görülmeye değer. Maleplibahçe Mozaik Müzesi binası çapı 82 metre olan, Türkiye'nin kolonsuz geçilen en büyük alanına sahip ( 6000 metrekare = 6 dönüm) binasıdır.

Mozaiklerin bulunduğu yerde inşa edilmiş müzenin içinden, panoramik bir görüntü...

Ziyaretçilerin mozaiklere zarar vermeden gezip
eserlere yukarıdan bakmalarını sağlayan
çelikten ve cam tabanlı yollar.

Müzenin dıştan görüntüsü. Urfa'nın merkezinde
bir uça(maya)n daire... :)

Amazonlar av sahnesi mozaiği nedeniyle, Amazonlar Villası adı verilen villa, T biçimli bir plana sahiptir. Koridorunda bizim Aşil diye bildiğimiz Helen kahramanı tanrıça Thetis'in oğlu Akhilleus'un yaşamından sahneler içeren bir mozaik vardır.

Akhilleus Mozaiğinden detaylar...

Villanın kuzey ve güney yönündeki odalardan birinde, "Hizmetkar ve Zebra" diğerinde kentlerin ve yapıların koruyucu tanrıçası "Ktisis" mozaiği bulunur. Ktisis adı mozaiğin üzerinde Grek alfabesiyle yazılıdır.

Villanın girişinin karşısında yer alan büyük odasında, Amazon kraliçelerinin avlanma sahnesi yer alır. Bu mozaiği dünyada tek yapan özelliklerden biri, her kraliçenin adının resimlerinin üzerine yazılmasıdır. Bu, dünyadaki tek örnektir. Ayrıca mozaik Fırat nehrinden toplanmış çok küçük, yüzeyli ( 4 milimetrekare) olan taşlarla işlenmiştir. Bu özellikler onu, dünyanın en değerli mozaiği yapmaktadır.

Amazon kraliçelerinin avlanma mozaiğinden bir kolaj... Ortada mozaiğin tümü, kenarlarda bazı detaylar var. Sayfanın başında eksik kısımları tamamlanmış olan duvar resminde, dünyanın en değerli mozaiğini, daha ayrıntılı inceleyebilirsiniz.

Geometrik villa adı verilen villaya ait, taban mozaiği...

Aşağı Başak Köyünde bulunup getirilmiş mozaik. Üzerindeki
Süryanice yazıda yapan ustaların adları yer alıyor. Mealen,
Mozaikçi Gurya ve Kardeşi Saba okuyanlardan dua bekliyor.

Mezar odası mozaikleri. Sağdaki Aftuha Ailesi (Cenaze Şöleni) mozaiği olarak adlandırılmıştır. 
Bu aile mezarlarında tüm aile fertlerinin suretlerine yer verilmekteydi. 

İsa Mozaiği... Bu mozaik Anadolu'daki İsa'ya ait mozaik
tasvirlerinin ilk örneklerinden biridir. 

Orpheus Mozaiği... 

Edessa (Urfa) mozaiklerinin en eskisi (MS 194) olan Orpheus (Orfe) mozaiği yurt dışına kaçırılmıştır. ABD Dallas Müzesinden geri getirilen eser, önce İstanbul Arkeoloji Müzesine konulmuş sonra da asıl yurduna getirilerek, Şanlıurfa Mozaik Müzesinde sergilenmeye başlanmıştır. 

Gerçek bir kişi mi yoksa mitolojik bir Helen kahramanı mı olduğu tartışılan Orfeus, mozaikte başındaki Frig başlığı ile lir çalarken tasvir edilmiştir. Çeşitli yırtıcı ve otcul hayvanları onu dinlerken resmeden sanatçı, mozaikteki Süryanice yazılar arasında kendi adını da zikretmiştir. Böylece, 1800 yıl sonra usta sanatçının Bar Saget adında bir Edessalı olduğunu öğreniyoruz.