Atçalı Kel Memed Efe

1829'da Kuyucak'ta başlayan Kel Memet'in önderliğindeki Aydın ayaklanması bir halk ihtilali özelliklerini taşır... Osmanlı İmparatorluğu'nun girdiği savaşların vergi yükünden bunalan halka bu vergiyi kaldırdığını ilan etmiş, mültezimlerin, voyvodaların ve zabitlerin halktan keyfi olarak topladıkları vergileri kaldırmıştır... hükümetten serbest ticaret ve tarımın korunmasını, kanunların değiştirilmesini, daha eşit kanunlar yapılmasını ve askerliğin yeni esaslara bağlanmasını istemiştir... İlk ayaklanmasında Aydın mütesellimi ve yanındaki adamlarıyla girdiği çatışmalar hariç, diğer kasabalarının hiç birisinde ona karşı silah atılmamıştır. Aksine, adamlarıyla birlikte bu kasabalara birer kurtarıcı gibi girmiştir. İdaresi altında bulunan yerlerde halkının malına, canına ve ırzına saygı göstermiştir. Seyahat hürriyetine engel olmamıştır. Zulmü ve adaletsizliği ortadan kaldırmak, yeni bir düzen kurmak için çalışmıştır.
(Wikipedia)
Çok sevilen Efe hakkında çok değişik söylenceler vardır. Aydın'ın en ünlü derebeylerinden mültezim Arpazlı ailesinin yanında çalışan Kel Memed'in beyin kızına aşık olduğu ve istettiği rivayet olunur. Elbette bu girişim hakaret ve alaylarla karşılanır. Bey; "Ülen çulsuz, Aydın'a vali ol da öğle gel." diyerek onu kovalar. Sonuçta osmanlıya karşı ayaklanmayı başlatan Kel Memed Efe kendini Aydın Valisi ilan eder ve mührünü bastırır. "Vali-i vilayet, hademe-i devlet, Atçalı Kel Memed"
Arpazlı kızını verdimi bilinez ama Osmanlı Devleti, ihtilali -kendi halkına her zaman yaptığı gibi- oldukça kanlı bir şekilde bastırır, Atçalı Kel Memed'i de asar. Buna karşı Aydın halkı onu efsaneleştirmiş ve unutmamıştır...
Fotoğrafını gördüğünüz anıtı, Atça Beldesinin girişindedir. Anıt duvarında yazılan ona ait bir başka söylencenin ifadesidir. Bence bu Atçalı'nın kişiliğini yansıtan ilginç bir öykü. Kel Memed, ayaklanma sırasında yalağı (teknesi) olmayan bir çeşmenin yanından geçer ve oraya bir tekne yapılmasını emreder. Çeşmenin üzerine de; "Su elin, Çeşme elin, Tekne Atçalı Kelin" yazdırır. Böylece hem adı kitabede yer almış, hem suyu ve çeşmeyi sahiplenmemiş hem de kitabe kafiyeli -ve bence çok sevimli- olmuştur... :)